لوله‌ها نقش حیاتی در جابه‌جایی سیالات، گازها و گاهی اوقات مواد جامد در بخش‌های صنعت و ساختوساز ایفا میکنند. آنها اجزای ضروری در سیستم‌های مختلفی مانند لوله‌کشی، تهویه مطبوع، خطوط لوله نفت و گاز و بسیاری از کاربردهای دیگر هستند. با توجه به این اهمیت و موارد استفاده‌ی مختلف، در مقاله لوله چیست به بررسی آنها خواهیم پرداخت و همه‌چیز در مورد لوله‌ها، از انواع آن گرفته، تا کاربردها، فرآیند ساخت و کلاس لوله را بررسی خواهیم کرد؛ پس همراه پیوان باشید.
لوله چیست؟
برای شروع، بیایید با این سوال اساسی شروع کنیم که لوله چیست؟ لوله یک استوانه‌ی توخالی است که از آن برای انتقال مواد مانند مایعات، گازها یا ذرات ریز جامد استفاده می شود. لوله‌ها از مواد مختلفی مانند فلز، پلاستیک و کامپوزیت ساخته می‌شوند و بسته به کاربرد، در اندازه‌ها، ضخامت‌ها و طول‌های مختلفی وجود دارند. در واقع، جالب است بدانیم که گاهی اوقات اصطلاح «لوله» اغلب به جای «تیوب» استفاده می‌شود. اما در محیط‌های صنعتی، لوله‌ها معمولاً به قطرهای بزرگتر و تیوب‌ها به قطرهای کوچکتر و کاربردهای دقیق‌تر اشاره دارند و این دو را نباید با یکدیگر اشتباه گرفت.
منظور از کلاس لوله چیست؟
لوله‌ها بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی آنها مانند تحمل فشار و دما، ترکیب مواد و ضخامت دیواره دسته‌بندی می‌شوند و به هرکدام از این نوع دسته‌بندی‌ها اصطلاحاً «کلاس لوله» گفته می‌شود. آشنایی با این دسته‌بندی‌ها به شما کمک می‌کند تا لوله مناسب برای کاربردهای خاص را انتخاب کنید و مطمئن شوید که با نیازها و استانداردهای مورد نظر سازگار است. پرکاربردترین سیستم طبقه‌بندی توسط موسسه استاندارد ملی آمریکا (ANSI) ارائه می‌شود که مهندسان و تکنسین‌های سراسر دنیا، از جمله ایران، از آن استفاده میکنند.
استاندارد ANSI و شماره اسکجوئل
وقتی صحبت از کلاس یا رده لوله می‌شود، با سوال اسکجول لوله چیست هم روبرو می‌شویم. استاندارد ANSI لوله‌ها را بر اساس توانایی تحمل فشار داخلی دسته‌بندی می‌کند. این طبقه‌بندی از واحدی به نام «شماره اسکجوئل» استفاده می‌کند که نشان‌دهنده ضخامت دیواره لوله و قابلیت تحمل فشار آن است. شماره اسکجوئل با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود:
اسکجوئل عدد=(1000×ps)
در این فرمول:
- حرف p نشان‌دهنده فشار کاری داخلی است.
- حرف s نشان‌دهنده تنش مجاز برای جنس لوله در شرایط کاری است.
برای مثال، لوله‌های فولادی استاندارد با تنش مجاز ۱۰,۰۰۰ پسی و فشار داخلی ۳۵۰ پسی، اسکجوئل ۴۰ خواهند داشت. به این معنی که در این شرایط، لوله در دسته‌بندی اسکجوئل ۴۰ قرار می‌گیرد. برای انتخاب و مشاهده کلاس لوله‌ها می‌توانید از جدول ضخامت لوله‌های فولادی بدون درز یا جدول ضخامت لوله های فولادی درزدار را مشاهده کنید.
شماره‌های اسکجوئل و کلاس لوله رایج
یازده شماره اسکجوئل استاندارد در صنعت برای مشخص کردن ویژگی‌ها و درجه‌بندی لوله‌ها استفاده می‌شود: ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۶۰، ۸۰، ۱۰۰، ۱۲۰، ۱۴۰ و ۱۶۰. بنابراین، این شماره‌ها به تعیین ضخامت دیواره و فشار قابل تحمل لوله کمک میکنند و از آنها برای انتخاب لوله مناسب برای نیازهای خاص استفاده می‌شود. به‌طور مثال، لوله‌های فولادی معمولی دارای تنش مجاز ۱۰۰۰۰ (psi)، در شرایط استفاده فشار داخلی ۳۵۰ (psig) هستند که طبق فرمول، عدد اسکجوئل برای این لوله‌ها در این شرایط عدد 40 به دست می‌آید.
معرفی انواع کلاس
- لوله‌های استاندارد: این لوله‌ها معمولاً برای ساختوساز ساختمان و سیستم‌های کم‌فشار استفاده می‌شوند. آنها برای انتقال سیالاتی که به فشار یا دمای بالا نیاز ندارند، مناسب هستند.
- لوله‌های تحت فشار: این لوله‌ها برای انتقال مواد با فشار و دمای بالا طراحی شده‌اند و اغلب در نیروگاه‌ها، فرآیندهای شیمیایی و سایر کاربردهای صنعتی کاربرد دارند که دوام و استحکام اهمیت زیادی دارد.
- لوله‌های خطوط صنعتی: این لوله‌ها برای انتقال نفت، گاز و مواد پتروشیمی استفاده می‌شوند. آنها باید در برابر شرایط سخت محیطی دوام بیاورند و برای تحمل فشار بالا و محیط‌های خورنده ساخته می‌شوند.
منظور از رده لوله چیست؟
رده لوله در واقع همان کلاس لوله یا اسکجوئل لوله است. همان‌طور که گفتیم، آنها در واقع دسته‌بندی‌هایی هستند که ضخامت و توانایی تحمل فشار لوله را نشان می‌دهند. در بخش قبل به‌طور کامل در این باره صحبت کردیم.
انواع لوله
لوله اسپیرال (Spiral Pipe)
لوله‌های اسپیرال با جوشکاری لبه‌های یک نوار فولادی که به صورت مارپیچ پیچیده شده است، ساخته می‌شوند. این نوع لوله به دلیل استحکام و دوام بالایی که دارد، شناخته می‌شود. از لوله اسپیرال عموماً برای انتقال نفت، گاز و آب در مسافت‌های طولانی استفاده می‌شود. لوله‌های اسپیرال اغلب در پروژه‌های زیرساختی بزرگ کاربرد دارند و به دلیل به‌صرفه بودن و قابل اطمینان بودن، در بازار ایران محبوب هستند. برای اطلاع و آشنایی بیشتر، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی لوله اسپیرال چیست را مطالعه کنید.
قیمت لوله اسپیرال، مانند قیمت تمامی محصولات فولادی، با نوسان‌های مختلفی همراه است. قیمت این لوله به عواملی مثل مواد اولیه، روش تولید، ضخامت و قطر لوله، طول لوله، استانداردها، عرضه و تقاضای بازار و … بستگی داشته و برآیندی از آنها خواهد بود.
لوله جدار چاه
لوله‌های جدار چاه، همان‌طور که اسمشان هم پیداست، برای پوشش دیواره چاه و جلوگیری از ریزش آن و همچنین محافظت از آب در برابر آلودگی استفاده می‌شوند. این لوله‌ها که معمولاً از فولاد یا پلاستیک قوی و مستحکم ساخته می‌شوند، برای استخراج آب‌های زیرزمینی ضروری هستند. بنابراین، برای اینکه نسبت به طول عمر و ایمنی چاه کیفیت و دوام لوله جدار چاه برای اطمینان از طول عمر و ایمنی چاه بسیار مهم است. در مورد قیمت لوله جدار چاه، باید در نظر داشته باشید که این قیمت بسته به نوع، طول، جنس و ضخامت لوله متفاوت خواهد بود که هرکدام از آنها هم تحت تاثیر مشخصات چاه شما هستند. اگر چاه عمیق و پرفشار باشد، به لوله قوی‌تری نیاز دارید که طبعاً قیمت آن نیز بیشتر است.
لوله تست گاز
از انواع لوله تست گاز برای بررسی سلامت خطوط لوله و لوله کشی گاز استفاده می‌شود. این لوله‌ها باید فشار زیاد را تحمل کنند. بنابراین، با توجه به ماهیت کاربردی آنها و اهمیت و خطر بالای کار با گاز، برای جلوگیری از نشتی و اطمینان از ایمنی، به طور دقیق آزمایش می‌شوند. در ایران که گاز طبیعی منبع مهمی از انرژی محسوب می‌شود، استفاده از لوله‌های تست گاز باکیفیت اهمیت بیشتر و ویژه‌ای در لوله کشی گاز پیدا می‌کند. مقاله‌ی لوله تست گاز چیست جزئیات بیشتری در مورد این لوله‌ها و عوامل موثر بر قیمت لوله تست گاز را بررسی کرده است.
لوله تست آب
انواع لوله تست آب برای بررسی فشار آب و اطمینان از سلامت سیستم‌های آبرسانی استفاده می‌شود. این لوله‌ها برای تشخیص هرگونه نشتی یا ضعف احتمالی تحت آزمایش فشار قرار می‌گیرند. برای اینکه از بابت منبع آبرسانی ایمن و پایدار خود اطمینان داشته باشیم، استفاده از این لوله‌ها و اطمینان داشتن نسبت به آنها ضروری است. برای خرید یا استعلام قیمت لوله تست آب همین حالا می‌توانید با کارشناسان فروش پیوان تماس بگیرید.
لوله درزدار
لوله‌های درزدار از طریق نورد و جوشکاری یک نوار یا ورق فولادی ساخته می‌شوند. این لوله‌ها در کاربردهای مختلفی از جمله توزیع و آبرسانی سازه‌ای و صنعت نفت و گاز کاربرد گسترده‌ای دارند. لوله‌های درزدار به‌صرفه بوده و در اندازه‌ها و گریدهای مختلف در دسترس هستند و همین باعث ایجاد کاربری‌های متنوع و مصارف گوناگون برای آنها می‌شود. توجه داشته باشید قیمت لوله درزدار بسته به سازنده، کیفیت و میزان تطابق با استاندارد لوله های درزدار می‌تواند متفاوت باشد.
لوله داربستی
لوله‌های داربستی، همان‌طور که از نام آنها پیدا است، برای ایجاد داربست‌های ساختمانی کاربرد دارند. آنها در ساختوساز و برای ایجاد سازه‌های موقت جهت حمایت از کارگران و مصالح استفاده می‌شوند. بنابراین، لوله داربستی باید محکم، بادوام و قادر به تحمل بارهای سنگین باشد. در ایران، لوله‌های داربستی معمولاً از فولاد ساخته می‌شوند. در مقاله‌ی لوله داربستی چیست به‌طور کامل به معرفی آنها پرداخته‌ایم.
در بسیاری از مواقع، از لوله ۵ صنعتی به عنوان لوله داربستی استفاده می‌شود. بنابراین، قیمت لوله داربستی را می‌توان با همین مورد یکسان دانست. با این حال، ضخامت لوله‌ها در بسیاری از مواقع متفاوت بوده که روی وزن و قیمت نهایی آنها تاثیر می‌گذارد.
لوله فولادی
لوله‌های فولادی به خاطر استحکام، دوام و مقاومت بالایی شناخته می‌شوند که در برابر زنگ‌زدگی دارند. از این لوله‌ها در کاربردهای مختلفی از جمله لوله‌کشی، خطوط گاز و اسکلت‌های سازه‌ای استفاده می‌شود. لوله‌های استیل ضدزنگ به‌طور خاص به دلیل مقاومت بالایی که در برابر خوردگی دارند، در محیط‌هایی که دوام و تمیزی حرف اول را می‌زنند، کاربرد دارند.
لوله بدون درز
لوله‌های بدون درز، برخلاف لوله‌های جوشکاری‌شده، هیچ‌گونه درز یا جوشی ندارند و به همین دلیل از استحکام و مقاومت بالاتری در برابر فشار برخوردارند. از این لوله‌ها در کاربردهای فشار بالا مانند انتقال نفت و گاز و فرآیندهای شیمیایی استفاده می‌شود. فرایند تولید لوله بدون درز به صورت بسیار خلاصه شامل گرم کردن و اکسترود کردن یک شمش فولادی توپر برای شکل‌دهی لوله است. قیمت لوله بدون درز می‌تواند بسته به جنس لوله، وزن، شرکت تولیدکننده و بسیاری موارد دیگر بستگی داشته باشد. بنابراین، برای استعلام قیمت یا خرید لوله بدون درز، همین حالا می‌توانید با کارشناسان فروش پیوان تماس بگیرید.
لوله مانیسمان
برای بسیاری این سوال مطرح می‌شود که لوله مانیسمان چیست؟ لوله‌های مانیسمان نوعی از لوله بدون درز است که نام آن از فرایند مانیسمان گرفته شده است. در واقع، این لوله‌ها با استفاده از همین فرآیند تولید می‌شوند. این فرایند شامل سوراخ‌کاری یک شمش فولادی توپر برای ایجاد یک لوله توخالی است که سپس با نورد کشیده شده و به سایز موردنظر می‌رسد. لوله‌های مانیسمان به خاطر کیفیت و استحکام بالا شناخته‌شده‌اند و برای کاربردهای حساس و مقاوم در برابر حرارت مناسب هستند. اصلی و بارزترین تفاوت لوله مانیسمان و درزدار در همین است که لوله‌های مانیسمان بی‌درز هستند.
لوله پنج لایه
لوله پنج لایه که با نام لوله کامپوزیت چند لایه هم شناخته می‌شود، از پنج لایه مجزا تشکیل شده است: یک لایه داخلی از پلی اتیلن با اتصال عرضی (PEX)، یک لایه چسب، یک لایه میانی از آلومینیوم، یک لایه چسب دیگر و یک لایه بیرونی از PEX. این ساختار مزایای لوله‌های پلاستیکی و فلزی را باهم ترکیب می‌کند و باعث ایجاد انعطاف‌پذیری عالی، مقاومت در برابر خوردگی و سهولت نصب می‌شود. به دلیل دوام و پایداری حرارتی بالا، لوله‌های پنج لایه به طور رایج در لوله‌کشی، سیستم‌های مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لوله گالوانیزه
در دنیای لوله‌های فلزی، این سوال متداولاً برای مصرف‌کنندگان ایجاد می‌شود که لوله گالوانیزه چیست؟ لوله گالوانیزه در واقع همان لوله‌های فولادی هستند که با یک لایه روی پوشانده شده‌اند تا مقاومت بیشتری در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی پیدا کنند. فرایند گالوانیزه کردن شامل فرو بردن لوله فولادی در فلز رویِ مذاب است که یک پوشش محافظ ایجاد می‌کند و طول عمر لوله را به خصوص در محیط‌های مستعد رطوبت و خوردگی افزایش می‌دهد. البته، روش‌های مختلی برای گالوانیزه کردن لوله‌ها وجود دارد. این لوله‌ها به دلیل دوام و مقاومت در برابر زنگ‌زدگی، کاربرد زیادی در خطوط آبرسانی، سازه‌های بیرونی و حصارکشی دارند.
لوله استیل
لوله استیل با هدف ارائه مقاومت عالی در برابر زنگ زدگی، لکه دار شدن و هرگونه آسیب تولید می‌شود. حال این سوال ایجاد می‌شود که ترکیب تشکیل دهنده لوله استیل برای رسیدن به چنین ویژگی‌هایی چیست؟ این لوله‌ها از آلیاژ آهن، کربن و حداقل 10.5 درصد کروم ساخته می‌شوند. این لوله‌ها به طور گسترده در صنایع بهداشت، داروسازی، غذایی، پتروشیمی و دریایی که در آنها بهداشت، مقاومت در برابر خوردگی و استحکام بالا اهمیت زیادی دارد، مورد استفاده قرار می گیرند. لوله های استیل در گریدها و اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام از آنها برای شرایط فشار و دمای متفاوت مناسب است. این لوله‌ها قابلیت جوشکاری هم دارند و برای آشنایی با این فرآیند می‌توانید مقاله‌ی جوشکاری لوله استیل را مطالعه کنید.
لوله درین
برای شناخته این لوله بهتر است ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که کاربرد لوله درین چیست ؟ لوله درین برای حذف آب‌های اضافی یا فاضلاب مایع از ساختمان، جاده یا سازه‌های دیگر طراحی شده است. لوله‌های درین اجزای ضروری سیستم‌های لوله کشی هستند و اطمینان حاصل میکنند که آب اضافی کاملً از مناطقی که می‌تواند باعث آسیب یا ایجاد شرایط ناسالم شود، هدایت شود. آنها معمولاً بسته به کاربرد و محیط، از مواد PVC ، چدن و فولاد ساخته می‌شوند. نوعی خاصی از این لوله به نام لوله درین فن کوئل وجود دارد که وظیفه خارج کردن و انتقال آب از سینی درین به محیط بیرون را برعهده دارد.
لوله ساکشن
لوله ساکشن برای کشیدن سیالات به داخل پمپ یا سایر ماشین آلات استفاده می‌شود. این کار از طریق ایجاد خلاء و خارج کردن مایع از منبع خود انجام می‌شود. لوله های ساکشن عموماً تحت عنوان لوله ساکشن جراحی شناخته می‌شوند. ولی چنین کاربردی ممکن است در بخش‌های مختلف دیگری مانند چاه‌های آب، انتقال سیالات صنعتی و تجهیزات پزشکی هم کاربرد داشته باشند.
جدول مقایسه انواع لوله
| نوع لوله | ویژگی‌ها | کاربردها | جنس | قیمت |
| لوله اسپیرال | استحکام و دوام بالا | انتقال نفت، گاز و آب در مسافت‌های طولانی | فولاد | متغیر |
| لوله جدار چاه | جلوگیری از ریزش چاه و آلودگی آب | استخراج آب‌های زیرزمینی | فولاد یا پلاستیک قوی | متغیر |
| لوله تست گاز | تحمل فشار زیاد، آزمایش دقیق | بررسی سلامت خطوط لوله گاز | فولاد باکیفیت | متغیر |
| لوله تست آب | تحمل فشار، اطمینان از سلامت سیستم | بررسی فشار آب و تشخیص نشتی | فولاد یا پلاستیک قوی | متغیر |
| لوله درزدار | نورد و جوشکاری، متنوع در اندازه‌ها | توزیع آب، سازه‌ها، صنعت نفت و گاز | فولاد | متغیر |
| لوله داربستی | محکم و بادوام | ساخت داربست‌های ساختمانی | فولاد | متغیر |
| لوله فولادی | استحکام و مقاومت بالا در برابر زنگ | لوله‌کشی، خطوط گاز، اسکلت‌های سازه‌ای | فولاد | متغیر |
| لوله بدون درز | بدون جوش، استحکام بالا | انتقال نفت و گاز، فرآیندهای شیمیایی | فولاد | متغیر |
| لوله مانیسمان | بدون درز، کیفیت و استحکام بالا | کاربردهای حساس و مقاوم در برابر حرارت | فولاد | متغیر |
| لوله گالوانیزه | پوشش روی، مقاومت در برابر زنگ‌زدگی | خطوط آبرسانی، سازه‌های بیرونی، حصارکشی | فولاد با پوشش روی | متغیر |
| لوله استیل | مقاومت در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی | صنایع بهداشت، داروسازی، غذایی، پتروشیمی | استیل ضدزنگ | متغیر |
| لوله درین | حذف آب‌های اضافی و فاضلاب | سیستم‌های لوله‌کشی، فن کوئل | PVC، چدن، فولاد | متغیر |
| لوله ساکشن | کشیدن سیالات به داخل پمپ | جراحی، چاه‌های آب، تجهیزات پزشکی | پلاستیک یا فولاد | متغیر |
کوپلینگ لوله چیست؟
کوپلینگ لوله وسیله‌ای است که برای اتصال دو لوله به هم به کار می‌رود تا جریان مداوم و بدون نشتی مواد عبوری را تضمین کند. بنابراین، آنها را باید نوعی رابط بدانیم. کوپلینگ‌ها انواع مختلفی دارند، از جمله کوپلینگ‌های صلب، کوپلینگ‌های انعطاف‌پذیر و کوپلینگ‌های فشاری که هر کدام برای کاربردها و جنس لوله‌های متفاوتی مناسب هستند. استفاده از آنها در سیستم‌های لوله‌کشی برای تعمیر نشتی، اتصال لوله‌های با جنس‌های مختلف، اتصال چندین لوله و جبران انبساط و انقباض حرارتی ضروری است.
لوله سفید چیست؟
لوله‌های سفید معمولا از پلی پروپیلن ساخته می‌شوند و کاربرد زیادی در سیستم‌های لوله کشی آب سرد و گرم ساختمان‌های مسکونی و تجاری کاربرد دارند. این لوله‌ها بیشتر به دلیل دوام بالا، مقاومت در برابر خوردگی و نصب آسانی که دارند شناخته می‌شوند. آنها همچنین به دلیل تحمل دما و فشار بالا بدون افت کیفیت، در سیستم‌های گرمایش هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. وزن سبک لوله‌های سفید، حمل و نقل و کار با آنها را آسان می‌کند و در نتیجه هزینه نیروی کار هم کمتر خواهد شد.
لوله سیاه چیست؟
لوله های سیاه از فولاد ساخته شده و معمولا برای انتقال گاز و آب در محیط‌های صنعتی و تجاری کاربرد دارند. روی این لوله‌ها یک لایه اکسید سیاه برای محافظت در برابر خوردگی و زنگ زدگی پوشانده شده است. استحکام بالای آنها باعث می شود برای کاربردهای فشار بالا و انتقال گاز طبیعی، نفت و سایر مواد قابل اشتعال مناسب باشند. همچنین به دلیل تحمل دما و فشار بالا، لوله‌های سیاه اغلب در سیستم‌های آبپاش آتش نشانی هم استفاده می‌شوند. بسیاری ممکن است لوله سیاه را با لوله مانیسمان اشتباه بگیرند این سوال ایجاد شود که فرق لوله سیاه و لوله مانیسمان چیست؟ اصلی‌ترین تفاوت بین این دو نوع، درزدار بودن لوله سیاه و بی‌درز بودن لوله‌های مانیسمان است. تفاوت دیگر به بحث قیمت بازمی‌گردد که قیمت لوله مانیسمان معمولاً بیشتر است.
لوله صنعتی چیست؟
لوله های صنعتی نوعی لوله درزدار هستند که برای تحمل شرایط سخت موجود در صنایع تولید، فرآیندهای شیمیایی، نفت و گاز و تولید برق طراحی شده‌اند. این لوله‌ها باید در برابر فشار، دما و محیط‌های خورنده مقاومت بسیار خوبی دارند. بنابراین، از آنها برای انتقال مواد مختلف صنعتی استفاده می‌شود. لوله‌های صنعتی از مواد مختلفی مانند فولاد ضد زنگ، فولاد کربنی و آلیاژهای خاص ساخته می‌شوند تا نیازهای خاص کاربردهای مختلف را برآورده کنند.
منظور از فیتاپ لوله چیست؟
فیتاپ لوله فرآیندی است که طی آن لوله‌ها و اتصالات قبل از جوشکاری یا اتصال، با هم راستا و مهار می‌شوند. فیتاپ مناسب برای اطمینان از یک اتصال محکم و بدون نشتی و حفظ یکپارچگی کل سیستم لوله کشی ضروری است. به عبارت دیگر، در مرحله‌ی فیتاپ، لوله‌ها و اتصالات را به‌خوبی و با دقت در کنار هم قرار می‌دهیم و سپس اقدام به جوشکاری یا اتصال آنها می‌کنیم. فرآیند فیتاپ به بیان ساده شامل ۳ مرحله می‌شود. در ابتدا، لوله‌ها را با استفاده از ابزارهایی مثل گیره، با یکدیگر کاملاً تراز می‌کنیم. سپس بابت فواصل صحیح و دقیق اطمینان پیدا می‌کنیم و در انتها نیز آنها را به‌نوعی به‌صورت موقت به یکدیگر متصل می‌کنیم تا آماده جوشکاری نهایی شوند.
حال این سوال ایجاد می‌شود که اهمیت فیتاپ چیست و چرا باید این کار را انجام دهیم؟ دلیل اصلی فیتاپ را می‌توان در ۳ موضوع خلاصه کرد: افزایش دقت، ایجاد اتصالات قوی‌تر و باکیفیت و افزایش ایمنی و کاهش خطرهای مربوط به نشتی و خرابی.
قطر نامی لوله چیست؟
قطر نامی یا قطر اسمی لوله، یک اصطلاح استاندارد برای شناسایی اندازه لوله است. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که این اندازه، قطر واقعی لوله نیست بلکه یک نامگذاری استاندارد است که مشخص کردن و شناسایی لوله‌ها را ساده می‌کند.
در واقع، مفهوم «قطر اسمی» با «قطر خارجی» لوله ارتباط تنگاتنگی دارد. این دو قطر، در سایزهای پایین لوله، با یکدیگر اختلاف دارند، اما با افزایش سایز لوله، این اختلاف به تدریج کاهش می‌یابد و در نهایت برابر می‌شوند. برای مثال، برای قطرهای نامی ۴ اینچ و بزرگتر، قطر اسمی معادل قطر خارجی لوله است. به عبارت دیگر، در این سایزها، ضخامت دیواره لوله ناچیز بوده و می‌توان قطر اسمی را به عنوان قطر خارجی در نظر گرفت. اما در مورد سایزهای کوچکتر از ۱۲ اینچ، قطر اسمی کوچکتر از قطر خارجی است. این تفاوت به دلیل افزایش ضخامت دیواره لوله در سایزهای پایین‌تر رخ می‌دهد.
غلاف لوله چیست؟
غلاف لوله نوعی پوشش محافظ است که دور لوله قرار می‌گیرد تا از آن در برابر آسیب‌های خارجی محافظت کرده و عایق مورد نیاز را نیز فراهم کند. غلاف‌های لوله به‌طور گسترده‌ای در حوزه ساخت و ساز، تاسیسات و صنایع مختلف برای حفاظت از لوله‌ها در برابر عوامل محیطی، آسیب‌های مکانیکی و همچنین افزایش طول عمر آنها به کار می‌روند. به صورت کلی، مزایای غلاف لوله و اهمیت استفاده از آن شامل افزایش دوام لوله، کنترل دما و جلوگیری از خوردگی لوله می‌شود.
انواع غلاف لوله
بسته به جنس و به‌خصوص نوع کاربرد و کارکرد غلاف لوله، آنها را می‌توانید در ۳ دسته‌بندی کلی تقسیم کنیم:
- غلاف محافظ: از این نوع غلاف برای محافظت از لوله‌ها در برابر آسیب‌های فیزیکی مانند ساییدگی و ضربه استفاده می‌شود.
- غلاف عایق: غلاف عایق برای حفظ دمای سیال داخل لوله، جلوگیری از اتلاف یا جذب گرما به کار می‌رود.
- غلاف ضد آب: این نوع غلاف مانع نفوذ رطوبت شده و از لوله در برابر زنگ زدگی محافظت می‌کند.
فرآیند تولید لوله
روش و فرآیند تولید لوله به نوع لوله‌ای که ساخته می‌شود، بستگی دارد و شامل چند مرحله است. این فرآیند پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، ولی برای به دست آوردن تصویری کلی، آن را می‌توان در چند مرحله خلاصه کرد:
- آماده‌سازی مواد اولیه: مواد اولیه‌ای مانند فولاد یا پلاستیک آماده و پردازش می‌شوند.
- فرم‌دهی: مواد اولیه با استفاده از روش‌های نورد، اکستروژن یا قالب‌گیری به شکل استوانه‌ای در می‌آیند.
- جوشکاری: برای لوله‌های جوشی، لبه‌های مواد اولیه به هم جوش داده می‌شوند تا درز لوله شکل بگیرد. البته، این مرحله در تولید لوله بدون درز طبعاً وجود ندارد.
- حرارت‌دهی: لوله تحت عملیات حرارتی قرار می‌گیرد تا استحکام آن بهبود پیدا کند.
- سایز و شکل نهایی: در این مرحله، لوله به ابعاد نهایی دلخواه در می‌آید.
- آزمایش و بازرسی: در آخرین مرحله، لوله‌ها با هدف شناسایی هرگونه نقص و ایراد بررسی و آزمایش می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که با استانداردهای کیفی مطابقت دارد.
فرآیند تولید لوله‌های غیرفلزی
لوله‌های غیرفلزی مانند لوله‌های پلاستیکی، پلیمری یا کامپوزیت، روش ساخت متفاوتی نسبت به لوله‌های فلزی دارند. فرآیند تولید لوله‌های غیرفلزی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اکستروژن: در اولین مرحله، مواد پلاستیکی یا کامپوزیت ذوب شده و از قالب عبور داده می‌شوند تا به شکل لوله درآیند.
- سرد کردن: لوله اکسترود شده به سرعت سرد می‌شود تا شکل آن ثابت شود.
- برش‌کاری: لوله به طول‌های مورد نظر برش داده می‌شود.
- بازرسی: لوله برای هرگونه نقص بررسی و برای اطمینان از کیفیت آزمایش می‌شود.
کاربرد انواع لوله
سیستم‌های لوله‌کشی
اولین و بدیهی‌ترین کاربرد لوله‌ها را همه می‌دانیم: استفاده در سیستم‌های لوله‌کشی. آنها ضروری‌ترین عضو در سیستم‌های لوله‌کشی هستند و از آنها برای انتقال آب، فاضلاب و گاز استفاده می‌شود. انواع مختلفی از لوله‌ها از جمله فولادی، پلاستیکی و مسی در لوله‌کشی استفاده می‌شوند. استفاده از هرکدام از این نوع لوله‌ها بسته به کاربرد و دوام مورد نیاز عموماً انجام می‌شود.
صنعت نفت و گاز
در صنعت نفت و گاز، از لوله‌ها برای انتقال نفت خام، گاز طبیعی و فرآورده‌های تصفیه شده استفاده می‌شود. به دلیل استحکام بالا و تحمل فشار زیاد، معمولاً از لوله‌های فولادی بدون درز و جوشی استفاده می‌شود. لوله‌های به‌کار رفته در این صنعت باید ویژگی‌های ساختاری و به‌خصوص استحکام بسیار ویژه‌ای داشته باشند.
ساختمان‌سازی
لوله‌ها در ساختوساز برای اهداف مختلفی از جمله آبرسانی، زهکشی و پشتیبانی سازه‌ای به کار می‌روند. در بخش‌های قبل در مورد لوله های داربستی و اهمیت استفاده از آنها در بخش ساختوساز صحبت کرده بودیم.
کاربردهای صنعتی
در محیط‌های صنعتی، از لوله‌ها برای انتقال مواد شیمیایی، گازها و سایر سیالات استفاده می‌شود. انتخاب جنس و نوع لوله به خواص شیمیایی ماده منتقل شونده و درجه فشار و دمای مورد نیاز بستگی دارد. این کاربرد بسیار متداول بوده و تقریباً تمام صنایع به‌نوعی از لوله‌ها استفاده میکنند. برای مثال، حتی در صنعت غذایی هم از آنها برای انتقال مواد اولیه و … استفاده می‌شود.
جمع بندی
همان‌طور که رگ‌ها شریان اصلی انتقاد مواد در داخل بدن ما هستند، لوله‌ها را هم باید شریان‌های اصلی زندگی مدرن و صنعتی بدانیم. انواع مختلفی از لوله‌ها وجود دارند که هرکدام کاربرد نیز کاربردهای خاصی خاصی دارند. برخی ممکن است برای مصارف صنعتی مناسب باشند، برخی در ساختوساز کاربرد دارند. در این مقاله همه‌چیز در مورد لوله‌ها و انواع آنها را بررسی کرده و آشنایی خوبی جنبه‌های مختلف کاربردی آنها پیدا کردیم.